Κορωνίδα
Κέντρο Έρευνας και
Ανάπτυξης Λτδ



τηλ (00357) 22374027
Φαξ (00357) 22374933
 


Εκτεταμένη Περίληψη

 

Η κατασκευή φραγμάτων ή υδατοφρακτών έχει ως κύριο σκοπό την αποθήκευση/ ταμίευση νερών της βροχής (ομβρίων υδάτων) για χρήση από τον άνθρωπο (παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, άρδευση, ύδρευση, εμπλουτισμό υπόγειων υδάτων, μείωση κινδύνου πλημμύρας κλπ).  Η Κύπρος αντιμετώπιζε ανέκαθεν πρόβλημα λειψυδρίας.  Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού υιοθετήθηκε, η πολιτική «ούτε σταγόνα νερού να μη χάνεται στη θάλασσα».  Αυτή η πολιτική είχε ως αποτέλεσμα την κατασκευή υδατοφρακτών σε όλους σχεδόν τους κύριους ποταμούς του νησιού. 

Η κατακράτηση ιζημάτων από τα φράγματα είναι έμμεση επίπτωση της ταμίευσης νερών, λόγω της (μη-επιθυμητής) μεταφοράς ιζημάτων από τη ροή των επιφανειακών νερών.  Η κατακράτηση ιζημάτων στον ταμιευτήρα του φράγματος:

  • μειώνει τη χωρητικότητα του έργου
  • ανακόπτει την τροφοδοσία της εκβολής/ δέλτα του ποταμού με συνεπακόλουθο την υποχώρηση του δέλτα και τη διάβρωση της ακτογραμμής στο παράκτιο σύστημα που σχετίζεται με το δέλτα αυτό

Τα φράγματα της Κύπρου έχουν πετύχει στην αντιμετώπιση του υδατικού προβλήματος της νήσου αλλά έχουν προκαλέσει και ανακοπή της ανάπτυξης των δέλτα και διάβρωση παραλιών.  Για τη επίτευξη αειφόρου διαχείρισης των ιζημάτων με την παρουσία φραγμάτων είναι απαραίτητη η ανάπτυξη νέας μεθόδου ανάκτησης των ιζημάτων που κατακρατούνται στα φράγματα και μεταφοράς τους στο φυσικό τους προορισμό, την εκβολή του φραγμένου ποταμού.

Παράλληλα και ανεξάρτητα με τη διαχείριση των ιζημάτων απαιτείται η διασφάλιση της ποιότητας του νερού που εισέρχεται στον ταμιευτήρα του φράγματος.  Πυρκαγιές, ατυχήματα, απορροές λιπασμάτων, χημικών κλπ δυνατόν να προκαλέσουν ρύπανση στο νερό του ταμιευτήρα.

Στο πρόγραμμα ΙΖΗΜΑΤΑ αναπτύχθηκε πρόταση που αντιμετωπίζει ολιστικά το πρόβλημα της διαχείρισης των ιζημάτων και της διασφάλισης της ποιότητας του νερού.  Η πρόταση αυτή αφορά,  περιληπτικά, ένα μικρό φράγμα, το οποίο καλείται προ-φράγμα το οποίο:

  • Είναι κατασκευασμένο στην είσοδο της λεκάνης υφιστάμενου φράγματος (Για την κατασκευή του δεν απαιτείται απαλλοτρίωση γης)
  • Συγκρατεί προσωρινά όμβρια ύδατα
  • Η ποιότητα του νερού ελέγχεται μετά από τη βροχόπτωση:
    • εάν είναι αποδεκτή, το νερό εισέρχεται στον ταμιευτήρα, μέσω αγωγού
    • εάν δεν είναι αποδεκτή, λαμβάνονται ειδικά μέτρα (συλλογή και επεξεργασία, εκτροπή κατάντη φράγματος, κλπ)
  • Τα ιζήματα συλλέγονται και ελέγχονται:
    • εάν είναι αποδεκτή η ποιότητα, γίνεται κοκκομετρική διαλογή και μεταφέρονται στην παραλία
    • εάν δεν είναι αποδεκτή η ποιότητα, τότε λαμβάνονται ειδικά μέτρα (επεξεργασία, ταφή κλπ)

Το κόστος της πρότασης είναι πολύ χαμηλό σε σύγκριση με το όφελος που επιτυγχάνεται.  Συγκεκριμένα, έγινε σχεδιασμός για πιλοτικό έργο στο φράγμα Ευρέτου.

  • Το αρχικό κόστος εκτιμάται ότι είναι της τάξης των 450 000 Ευρώ (πολύ μικρό ποσοστό του κόστους του φράγματος, της τάξης πολλών εκατομμυρίων ΛΚ)
  • Το ετήσιο κόστος εκκένωσης των ιζημάτων είναι 5 Ευρώ/ m3 (χαμηλό ποσό σε σύγκριση με εκκένωση ιζημάτων από τον πυθμένα του ταμιευτήρα με βυθοκόρηση)
  • Το ετήσιο κόστος διαλογής και μεταφοράς κατάλληλων ιζημάτων στην παραλία είναι 10 Ευρώ/ m3 (λογικό ποσόν/ δεν υπάρχει εναλλακτική πηγή)
  • Το κόστος αντιμετώπισης ατυχημάτων εξαρτάται από τους ρύπους που υπάρχουν.

Σε επίπεδο πολιτικής προτείνεται:

  • η αντικατάσταση της πολιτικής «Ούτε σταγόνα νερού να μη χάνεται στη θάλασσα» με  «Ούτε σταγόνα νερού να μη χάνεται»
  • και η υιοθέτηση της πολιτικής:

Λήψη μέτρων για:

    • Διασφάλιση της ποιότητας του νερού στα φράγματα
    • Συλλογή, διαλογή και μεταφορά κατάλληλων ιζημάτων από τα φράγματα στην παραλία
    • Διατήρηση της χωρητικότητας των φραγμάτων